De Europese Unie kan Russisch gas per direct verbieden, naast Russische kolen, waarover de lidstaten nu discussiëren, en Russische olie, waarover binnenkort wordt gesproken. Met het juiste beleid, met een hoge mate van samenwerking en solidariteit tussen de lidstaten, hoeft er geen recessie te zijn en kunnen de miljarden aan inkomsten voor de moorddadige oorlogsmachine van Poetin worden gestopt, aldus RePlanet Europe.
Het beleid moet gericht zijn op drie principes: energiebesparing en -behoud, rantsoenering en lastenverdeling, en importdiversificatie, volgens het plan Switch Off Putin, geschreven door RePlanet Europe, een vereniging van op wetenschap gebaseerde milieu-NGO’s verspreid over elf Europese lidstaten. Joris van Dorp, een van de co-auteurs en energiedeskundige: “Ons plan zou het EU-blok in staat stellen om vrijwel onmiddellijk te stoppen met het gebruik van alle Russische fossiele brandstoffen. De lidstaten gaan bespreken hoe ze Russische olie kunnen verbieden, nadat er een akkoord is bereikt over een verbod op Russische steenkool, maar Rusland heeft al gedreigd de gastoevoer af te sluiten, als de Europese Unie Russische olie verbiedt, en we moeten ervan uitgaan dat dat ook zal gebeuren. RePlanet Europe raadt aan het initiatief te behouden door een totaal embargo op Russische fossiele brandstoffen te plannen en handhaven, in ieder geval tot er een eind komt aan de Russische invasie van Oekraïne.”
RePlanet Europe verwelkomt de krachtige verklaring van het Europees Parlement, dat donderdagmiddag met een overweldigende meerderheid heeft gestemd om gas, olie, kolen en kernbrandstof uit Rusland per direct te verbieden, vervolgt Van Dorp. “De taak die aan de lidstaten is opgelegd is nu duidelijk. Zij kunnen deze meerderheid niet negeren. Zij moeten slagvaardig optreden en samenwerken om het gezamenlijke doel te bereiken.”
EU-gasimport gestegen na begin van Poetins oorlog
Ondanks de wens om kolen, gas en olie per direct te verbieden, is de invoer van gas sinds het begin van Poetins oorlog toegenomen. Der Spiegel meldde dat de Europese Unie in maart een kwart meer gas uit Rusland heeft geïmporteerd dan in februari, de maand van het uitbreken van de oorlog, en 36 procent meer dan in januari. “Deze toename van de gasinvoer is natuurlijk een grote zorg, omdat het betekent dat de EU Rusland onbedoeld financiert met miljarden aan inkomsten”, zei Van Dorp. “Het verbod op steenkool, dat nu door de Commissie wordt ingediend, is een stap in de goede richting, maar niet veel. Als er olie aan het embargo zou worden toegevoegd, zoals president Ursula von der Leyen aankondigde, maar geen gas, zou de EU nog steeds honderden miljoenen aan Rusland betalen. Gas alleen vertegenwoordigt de helft van de Russische export van fossiele brandstoffen naar de EU.”
De Europese Unie worstelt met het doorvoeren van een boycot van gas en olie omdat de Duitse centrale bank waarschuwt voor een ernstige recessie bij een boycot. Zelfs de boycot van steenkool, de kleinste import van fossiele brandstoffen uit Rusland, heeft weken geduurd om te bespreken. “Olie lijkt nu op tafel te liggen, maar ook een boycot van gas zou Rusland financieel ernstig schaden, waardoor de druk zou toenemen om toe te geven aan de internationale eisen voor vrede in Oekraïne. Bovendien moet Europa rekening houden met het idee dat Rusland besluit de gastoevoer af te sluiten als reactie op een EU-embargo op Russische olie. Het is waar dat een totaal embargo op Russische olie en gas voor de EU economisch pijnlijk zou zijn, maar wij geloven dat de last kan worden beperkt door slim beleid en solidariteit”, herhaalt Van Dorp.
‘Solidariteit en lastenverdeling’
RePlanet Europe heeft de afgelopen weken gewerkt aan een plan om kolen, gas en olie zo snel mogelijk kwijt te raken. Dit vereist solidariteit van alle Europeanen. De belangrijkste punten van het plan zijn:
Om (internationale) prijspieken voor olie en gas als gevolg van het embargo te voorkomen, moeten lidstaten er alles aan doen om het brandstofverbruik in eigen land te verminderen, onder meer door brandstofrantsoenering, volgens het Switch Off Poetin-plan. De lidstaten die het meest worden getroffen door het embargo vanwege de grote afhankelijkheid van Russische invoer, moeten verzekerd zijn van economische steun en brandstofvoorraden die worden overgedragen vanuit de minder getroffen lidstaten.
Deze maatregelen zijn ingrijpend maar haalbaar, als we nu beginnen, vult Van Dorp aan.
Auteur: Simon Trommel
BRUSSEL, 30 maart – De Europese import van fossiele brandstoffen uit Rusland kan per direct worden stopgezet mits de Europese Unie bereid is tot een radicaal beleid voor rantsoenering, solidariteit en overschakeling op andere energiebronnen. Dat blijkt uit een baanbrekend rapport van de nieuwe Europese milieuorganisatie RePlanet, waaraan ook de Nederlandse afdeling meewerkte.
Het rapport, ‘Switch off Putin: Ukraine Energy Solidarity Plan‘, is de eerste studie waarin de haalbaarheid van een onmiddellijk embargo op Russisch olie, gas en kolen wordt aangetoond, en waarin de cijfers worden gepresenteerd over hoe dit kan worden bereikt.
De Europese Unie koopt momenteel meer dan een half miljard euro aan Russische fossiele brandstoffen per dag. Sinds de invasie begon, heeft het Kremlin al zo’n 20 miljard euro ontvangen. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft bij Europese leiders meermaals aangedrongen op een einde aan deze subsidies voor de Russische president. Ondanks zijn herhaalde oproepen heeft de EU alleen toegezegd de invoer van Russische olie, gas en kolen “ruim voor 2030” te beëindigen.
Door over te schakelen op een oorlogseconomie en een reeks ambitieuze tijdelijke maatregelen uit te voeren, kan echter onmiddellijk aan het verzoek van president Zelenski worden voldaan, aldus het rapport van RePlanet. Deze maatregelen omvatten het opschorten van zakenvluchten, het verlagen van de maximumsnelheid op snelwegen, het opnieuw opstarten van stilgelegde kerncentrales, een versnelde invoering van zonne- en windenergie, en het terugschroeven van de thermostaten voor huishoudens en bedrijven van het huidige gemiddelde van 22 naar 18 graden Celsius komende winter.
Alles bij elkaar moet in de loop van het jaar ongeveer 155 miljard kubieke meter gas worden bespaard om de Russische invoer volledig stop te zetten. In het rapport wordt gekwantificeerd hoe elk van de energiebesparende maatregelen en de omschakeling naar alternatieven het Russische gas kan vervangen. De auteurs concluderen dat Europa Poetin onmiddellijk kan ‘uitschakelen’ als het besluit om in naam van solidariteit maatregelen oplegt die passen bij een oorlogseconomie op het hele continent.
Mark Lynas, medeauteur van het rapport: “Zoals president Zelensky herhaaldelijk heeft benadrukt, is het zeer ongewenst dat Europa miljarden pompt in Poetins oorlogsmachine, terwijl Oekraïners sterven onder een regen van bommen en raketten. Dit rapport toont aan dat het stopzetten van de Europese import van Russische fossiele brandstoffen nu al mogelijk is. Het uitstel van de Europese leiders moet stoppen.”
Maatregelen in een oorlogseconomie, zoals rantsoenering van energie, moeten echter met de grootste omzichtigheid worden genomen om ervoor te zorgen dat de effecten eerlijk over de samenleving worden verdeeld, aldus het rapport. De garantie van een ‘basisinkomen voor energie’ zal gezinnen met een laag inkomen beschermen tegen armoede. Een belasting voor energiebedrijven kan 200 miljard euro opleveren ter financiering van duurdere maatregelen, zoals het aanbieden van gratis openbaar vervoer.
Tijdelijke noodmaatregelen moeten worden gecombineerd met een niet eerder geziene uitrol van CO2-vrije energiebronnen, aldus het rapport, waardoor we onze klimaatdoelstellingen op middellange termijn kunnen halen. De normale planningwetten moeten worden opgeschort om het gebruik van wind- en zonne-energie te stimuleren. Ook moet wetgeving worden gewijzigd om de bouw van nieuwe kerncentrales te versnellen, zodat energierantsoenering slechts een kortetermijnmaatregel is.
Olguita Oudendijk, directeur van RePlanet Nederland: “Europa heeft laten zien dat het richting Rusland eensgezind kan optreden. Maar we moeten de druk verder opvoeren om de oorlog zo snel mogelijk te stoppen en de Oekraïners te helpen. Dat kan door Poetins gas te boycotten met een plan dat alternatieven biedt en de kosten en lasten eerlijk verdeelt onder de EU-lidstaten en Groot-Brittannië. We roepen deze landen op om solidair te zijn, daadkracht te tonen en te staan voor vrijheid.”
In samenwerking met Kern voor Klimaat is RePlanet een actie gestart om de vieze kolencentrales op de Maasvlakte te vervangen door schone kerncentrales. In het kader hiervan hebben wij de Rotterdamse gemeenteraad benaderd met enkele vragen in de vorm van een brief. In deze brief wordt ook ons plan verder toegelicht.
Lijkt het je wat om bij te dragen aan onze achtie? Doe mee! Voor informatie en vragen, neem contact op via [email protected].
In NRC-artikel ‘Poetin Plaatst Duitsland voor Energiedilemma’ van @nvanverschuer en
@claudiakammer komt @MarcoWuensch aan het woord over kernenergie. De bekende tegenargumenten komen voorbij – en dit is wat er niet klopt.
Volgens Wünsch duurt de ontwikkeling van een kerncentrale heel erg lang. Wind zou sneller zijn. Klopt niet.
Het bouwen van een windenergie-infrastructuur, met een kleinere vermogen dan een moderne kerncentrale, duurt ook tien jaar. [1]
Wind zou goedkoper zijn dan kernenergie. Ook dat klopt niet: wind is alleen goedkoper wanneer het waait. Het waait meestal wel op zee maar niet altijd even hard, en daarom leveren windparken op zee gemiddeld maar 40% tot 60% van hun ontwerpvermogen. Op windstille dagen wil je terugvallen op een betrouwbaar CO2-arm alternatief.
Nederland heeft zoveel potentie voor windenergie dat een kerncentrale niet nodig zou zijn. Klopt niet:
“Hoewel we voor onze elektriciteitsbehoefte op zee een heel eind kunnen komen, is onze volledige energiebehoefte opvangen uit wind onhaalbaar.”
Het is bovendien misleidend om windenergie en kernenergie als uitwisselbare opties tegenover elkaar te zetten. Kernenergie concurreert met fossiel, niet met wind. Ze vullen elkaar prima aan.
Dat zou NRC kunnen hebben voorkomen door niet alleen een verklaard tegenstander van kernenergie te citeren, maar ook een expert op het onderwerp aan het woord te laten.
RePlanet Nederland heeft grondig gekeken naar het voorstel van de Europese Commissie om kernenergie op te nemen in de zogeheten ’taxonomie’, die voor de financiële sector bepaalt welke investeringen duurzaam zijn. We keken naar de voorwaarden die worden gesteld en concludeerden dat het huidige voorstel ernstige tekortkomingen heeft.
In een officiële reactie geven we commentaar op drie problemen:
Deze drie problemen hebben we nader toegelicht in onze reactie. Ook doen we enkele aanbevelingen aan de Europese politiek.
Klik hier om een PDF van onze reactie te lezen.
De reactie is geschreven door Joris van Dorp, onze adviseur energie, met ondersteuning van enkele Europese experts.
Allereerst: de beste wensen in dit nieuwe jaar. Wij wensen jou een vrij, gezond en energiek 2022 toe!
Het is altijd fijn om goed nieuws te mogen delen. Vrijdag 31 december 2021 werd bekend dat de Europese Commissie voorstelt om Europa’s voornaamste bron van CO2-vrije elektriciteit op te nemen in de zogeheten ’taxonomie’. Met deze taxonomie bepaalt de Europese Commissie welke energiebronnen wel en niet geschikt zijn om de klimaatverandering een halt toe te roepen. Kernenergie zal daar nu deel van uit gaan maken.
Energiebedrijven en investeerders die zich nu richten op kernenergie lopen minder politieke risico’s en weten zich gesteund door de Europese Unie. Uiteindelijk zal de opname van kernenergie in de taxonomie de prijs van elektriciteit en warmte uit kerncentrales sterk laten dalen.
Wij zijn ontzettend blij met dit voorstel van de Europese Commissie. Het is een historische stap. Toen wij vijf jaar geleden begonnen met het verspreiden van feitelijke kennis over kernenergie, hadden we hier niet van durven dromen. De Europese Commissie heeft duidelijk geluisterd naar wetenschappelijke inzichten over klimaatverandering en de rol die kernenergie kan spelen om deze terug te dringen.
De uitstoot van diverse broeikasgassen over de hele levenscyclus van kernenergie is vergelijkbaar met die van energie uit zon en wind, of zelfs lager. Onlangs nog waarschuwde de Europese Economische Commissie van de VN (UNECE) dat de klimaatdoelen onhaalbaar zijn als kernenergie wordt uitgesloten. En de Technical Expert Group on sustainable finance (TEG) en het Joint Research Center (JRC), de wetenschappelijke dienst van de Europese Commissie, oordeelden respectievelijk dat kernenergie ‘significant’ bijdraagt aan de klimaatstrijd en dat kernafval goed gerecycled en uit het milieu gehouden kan worden, waarmee de gewenste circulaire economie vorm krijgt.
Eerder benoemde het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC) en het Internationaal Energie Agentschap (IEA) al nut en noodzaak van kernenergie voor het halen van de klimaatdoelen.
Wanneer het voorstel van de Europese Commissie om kernenergie op te nemen in de taxonomie wordt aangenomen, dan komt een einde aan een lange politieke strijd. Terwijl een steeds grotere groep landen nieuwe kerncentrales bouwt (zoals Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten) of voorbereidingen treft (van Nederland, Finland en diverse landen in Oost-Europa tot dertien landen op het Afrikaanse continent) boden twee landen, Duitsland en Oostenrijk, lange tijd weerstand. Juist in een tijd van stijgende energieprijzen was die houding onverantwoord.
Bovendien wisten de Duitsers te bewerkstelligen dat ook het gebruik van fossiele gassen zoals aardgas is opgenomen in de taxonomie. Duitsland, een van Europa’s grootste CO2-vervuilers, sluit in hoog tempo al haar kerncentrales en valt terug op fossiele energie om de fluctuaties van stroom uit zon en wind op te vangen. Bovendien staat er in het huidige voorstel van de taxonomie dat het gebruik van fossiele gassen mag worden beschouwd als duurzaam, ongelimiteerd in volume, functie en tijd. De enige eis is dat een deel van de resulterende CO2-uitstoot wordt voorkomen, bijvoorbeeld door CO2-afvang en -opslag. Terwijl investeringen in kernenergie tot uiterlijk het jaar 2045 mogen worden goedgekeurd, geldt voor investeringen in het gebruik van fossiele gassen géén einddatum!
Naast het goede nieuws dat kernenergie wordt gelabeld als duurzaam, is labelling van gas als duurzaam een blamage. Niet gas maar kernenergie zou ongelimiteerd moeten worden opgenomen. Nucleaire brandstoffen – waaronder uranium, thorium en het ‘kernafval’ plutonium – zijn breed beschikbaar en praktisch onuitputtelijk. Daarentegen zijn gasvormige fossiele energiebronnen niét breed beschikbaar. Ze raken op afzienbare termijn uitgeput en hun exploitatie veroorzaakt naast ernstige schade aan het milieu ook gevaarlijke geopolitieke spanningen en conflict.
Gelukkig beseffen steeds meer mensen dat kerncentrales niet alleen bijzonder veilig zijn maar ook geen CO2 uitstoten, dat wij met kernenergie beter in staat zijn om de klimaatdoelen sneller én goedkoper te halen!
Door ALEXANDER BAKKER EN EDWIN TIMMER | De Telegraaf
Kernenergie krijgt erkenning als noodzakelijke oplossing in het klimaatvraagstuk. Waren het eerst wetenschappers die kernstroom als onmisbaar betitelden, nu wil Brussel kernenergie een groen duurzaam label geven. Ook het nieuwe kabinet wenst twee nieuwe kerncentrales. De langverwachte ommekeer doet nucleaire voorstanders goed. “Maar we zijn nog niet klaar”, waarschuwt Olguita Oudendijk. Rond Brussel liggen kapers op de kust. Ook beleggers moeten nog even wennen.
In een zoektocht naar creativiteit, humanisme en vooruitgang loopt filosoof en ecomodernist Ralf Bodelier een omgekeerde kruistocht van Jeruzalem in Israël naar Bouillon in de Belgische Ardennen. Hierover houdt hij een blog bij voor de Groene Amsterdammer. In deel 39: Bodelier wandelt door een windstil en mistig Duitsland en reflecteert op de Energiewende (Duitse energietransitie).
Auteur en afbeelding: Ralf Bodelier. Afbeelding embedded vanaf Groene.nl
Zaterdagochtend 6 november, negen uur in de ochtend. Ik loop langs de spoorlijn van Regensburg naar Neurenberg. Aan mijn rechterhand verrijst een tien meter hoge muur van zonnepanelen. Aan mijn linker ligt een enorm veld met zonnepanelen. Althans, dat vermoed ik, want in deze even mistige als windstille ochtend zie ik op zijn best vijftig meter ver. Veel elektriciteit zullen de panelen vanochtend niet leveren. Dat geldt ook voor de windmolens die een half uur later opdoemen en waarvan de wieken stilstaan of tergend langzaam hun rondjes draaien.
Het is een typische, stille en waterkoude herfstochtend. Zo’n zaterdag waarop je je centrale verwarming flink opstookt, je wat langer onder de warme douche blijft staan en alle lampen aanblijven. Ik wrijf een bankje droog, ga zitten, pak mijn mobieltje en log in bij de Fraunhofer-Gesellschaft, het instituut dat de Duitse energieproductie bijhoudt. Want ik ben benieuwd hoeveel stroom op dit moment uit zon of wind komt en hoeveel wordt geproduceerd in centrales die draaien op kolen, gas, biomassa en uranium. De uitkomst verrast me. Op dit vroege tijdstip komt maar liefst 45 procent van alle Duitse stroom van zonnepanelen en windturbines. Wanneer ik enkele uren later, om kwart over twaalf, nog eens inlog, is het zelfs 55 procent. Dat is mooi. Fossiel legt het duidelijk af tegen zon en wind. De windstille mistbank waar ik doorheen wandelde was waarschijnlijk een lokaal verschijnsel.
Maandagavond 8 november. In een pension in Neurenberg werk ik verder aan deze blog. Het is tien uur en ik kijk opnieuw op de site van het Fraunhofer-instituut. Nu ziet de grafiek er minder fraai uit. Vanzelfsprekend komt na zonsondergang niets meer uit zonnepanelen, maar ook de Duitse wind laat het nu afweten. Vanavond zijn zon en wind goed voor nog geen 7 procent van alle elektriciteit. De overige 93 procent wordt ouderwets geleverd door bruinkool, gevolgd door steenkool, kernenergie en het verbranden van afval en biomassa.
